POCZATKI DYNASTII AUSTRIA: hrabia Bryzgowii Guntram Bogaty (X wiek) - założyciel Jego syn, hrabia Klettgau Radbot zbudował Jastrzębi Gród eden z jego potomków, hrabia Habsburga Rudolf został wybrany królem niemieckim w 1273 jako Rudolf I. Rudolf IV przyjął samowolnie tytuł arcyksięcia (niem. Erzherzog). Zatwierdzenie tego tytułu Habsburgowie uzyskali w 1453 r., kiedy królem Niemiec był już przedstawiciel rodu, książę Styrii Fryderyk III.
CZECHY: Po raz pierwszy w 1306 książę Rudolf III Habsburg ożenił się z wdową po królu Wacławie II, Ryksą Elżbietą. Nie pozostawił jednak męskiego następcy i tron w Pradze przejęli Luksemburgowie.
W połowie XIV wieku ród podzielił się na dwie linie: albertyńską i leopoldyńską.
Albertyńska (WEGRY I CZECHY): Linia ta wygasła w 1457 na Władysławie V Pogrobowcu. Siostra Władysława, Elżbieta Rakuszanka była żoną Kazimierza IV Jagiellończyka, przeszła do historii jako Matka Królów.
Leopoldyńska (Cesartwo, Austria): Młodsza linia leopoldyńska osiągnęła w 1438 elekcyjny niemiecki tron królewski, a w 1440 godność cesarską (Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego) i zasiadała na nim aż do wygaśnięcia dynastii w 1740.
HEGEMONIA AUSTRIA: Twórcą hegemonii dynastii był syn Fryderyka, cesarz Maksymilian I (1459-1519). NIDERLANDY, BURGUNDIA: W 1477 r., jeszcze jako arcyksiążę austriacki, sam poślubił Marię Burgundzką, córkę księcia Burgundii Karola Zuchwałego i tym samym stał się władcą Niderlandów i Burgundii. KASTYLIA i ARAGODNIA (HISZPANIA): W 1496 r. doprowadził do ślubu swojego syna, Filipa I Pięknego z Joanną Obłąkaną, córką królowej Kastylii Izabeli I i króla Aragonii Ferdynanda II. CZECHY, WEGRY: W 1515 r. zaaranżował małżeństwa swoich wnuków Ferdynanda i Marii, z dziećmi króla Czech i Węgier Władysława II Anną i Ludwikiem II,
Skutkiem działań Maksymiliana była przewaga Habsburgów w Europie XVI w.
BURGUNDIA, NIDERLANDY, HISZPANIA, CESARSTWO, WŁOCHY: Starszy syn Filipa i Joanny, Karol z Gandawy, został władcą Burgundii i Niderlandów (w 1506 r.), królem zjednoczonej Hiszpanii (wraz z Sycylią, Neapolem i imperium kolonialnym, w 1516 r.) i cesarzem rzymsko-niemieckim (w 1519 r.), a tym samym także królem Włoch. Był pierwszym władcą w dziejach świata, nad którego imperium nigdy nie zachodziło słońce (decydowały o tym hiszpańskie posiadłości kolonialne w Ameryce i Azji).
WEGRY, CZECHY, AUSTRIA: Młodszy syn Filipa i Joanny, Ferdynand, odziedziczył po teściu koronę czeską i węgierską, a w 1521 r. otrzymał od brata Austrię i inne posiadłości Habsburgów w Rzeszy Niemieckiej (Karol nadal jednak posługiwał się tytułem arcyksiążęcym i dziedziczyli go później także kolejni królowie hiszpańscy). W 1531 r. Ferdynand został też wybrany na następcę Karola na tronie cesarskim, co zapewniało dynastii sukcesję tej godności.
CESARSTWO: Nie udało się Karolowi doprowadzić do elekcji jego syna Filipa, na kolejnego następcę, który objąłby tron cesarski i niemiecki po Ferdynandzie. Sprzeciwili się temu tak elektorowie, jak i sam Ferdynand i jego syn Maksymilian.
Wraz z abdykacją Karola V w 1556 r. dynastia podzieliła się na dwie główne linie. ZIEMIE KAROLA BEZ CESARSTWA + PORTUGALIA: Hiszpańską zapoczątkował Filip II, syn cesarza, który w 1580 objął także tron portugalski. PORTUGALIA: Jego potomkowie zasiadali na nim w Lizbonie do 1640, kiedy Portugalczycy zbuntowali się i wybrali własnego władcę. Linia hiszpańska wygasła wraz z bezpotomną śmiercią Karola II (1661-1700). NIDERLANDY HISZPANSKIE, PD WŁOCHY (UTRATA RESZTY): Tron hiszpański próbowała objąć austriacka linia dynastii, wysuwając arcyksięcia Karola (późniejszego cesarza Karola VI) jako Karola III, jednak w wyniku wojny o sukcesję hiszpańską Habsburgom przypadły jedynie Niderlandy Hiszpańskie (Belgia) i część posiadłości we Włoszech, reszta imperium przeszła w ręce Filipa V , wnuka króla Francji Ludwika XIV.
(WEGRY, CZECHY, AUSTRIA) Linię austriacką zapoczątkował Ferdynand I (1503-1564). Arcyksiążęta Ernest Habsburg i Maksymilian III Habsburg kandydowali do tronu polsko-litewskiego w pierwszych wolnych elekcjach w 1575 i 1587. CZECHY, WEGRY: W czasie panowania Ferdynanda II podczas wojny trzydziestoletniej Habsburgowie przejściowo utracili tron czeski (wybrano tam na króla Fryderyka V, elektora Palatynatu - tzw. "król zimowy" 1619/1620) i węgierski (1619-1621 wybrano królem księcia Siedmiogrodu Gabora Bethlena). CZECHY: Pacyfikacja Czech w 1621 r. (Bitwa pod Białą Górą) pozwoliła cesarzowi Ferdynandowi na wprowadzenie tam monarchii dziedzicznej w 1627 r.: odtąd Habsburgowie nie musieli już ubiegać się o zgodę sejmu szlacheckiego na dziedziczenie korony. WEGRY: W 1687 r., podczas wielkiej wojny z Turkami, Habsburgowie uzyskali także od sejmu węgierskiego gwarancję dziedziczenia. SIEDMIOGROD: W toku tego samego konfliktu, w 1690 r. wojska austriackie opanowały Siedmiogród, a syn cesarza Leopolda I, Józef I, został tamtejszym wielkim księciem. WEGRY: W 1697 r.zwycięstwo nad Turkami pod Zentą pozwoliło Habsburgom opanować całe Węgry.
CESARSTWO: Jednocześnie Habsburgowie austriaccy ponieśli klęskę w próbach unifikacji Rzeszy Niemieckiej i zacieśnienia kontroli cesarskiej nad książętami niemieckimi. CESARSTWO: Wprawdzie przewaga katolików w kolegium elektorskim zapewniała władcom Austrii każdorazowo wybór na cesarski tron, ale w wyniku przegranej w wojnie trzydziestoletniej cesarz Ferdynand III w traktacie westfalskim musiał uznać nawet prawo książąt do prowadzenia własnej polityki zagranicznej i pogodzić się z ingerencją obcych mocarstw w wewnętrzne sprawy Rzeszy (Francja, Szwecja).
KONIEC DYNASTII Wobec kryzysu dynastii (brak męskich potomków) cesarz Karol VI ogłosił w 1713 r. tzw. sankcję pragmatyczną. Według jej postanowień w przypadku wygaśnięcia linii męskiej rodu, wszystkie kraje dziedziczy linia żeńska, tj. najbliższa krewna ostatniego z rodu. Postanowienia te weszły w życie w 1740 r., gdy zmarł Karol VI. AUSTRIA, WEGRY, CZECHY: Ostatnią przedstawicielką tej linii, jak i całego rodu, była córka cesarza i księżniczki Elżbiety von Braunschweig-Wolfenbeutel, późniejsza władczyni Austrii, Czech i Węgier Maria Teresa (1717-1780).
DYNASTIA HABSBURSKO-LOTARYNSKA Razem z mężem Franciszkiem I Lotaryńskim, którego w Niemczech wybrano na cesarza rzymskiego, stali się założycielami nowej Dynastii Habsbursko-Lotaryńskiej. Panowała ona w Austrii, Czechach i na Węgrzech aż do 1918. Obecni potomkowie tego rodu posługują się tytułem arcyksiążęcym i nazwiskiem von Habsburg (w Niemczech) lub Habsburg-Lothringen (w Austrii, gdzie zakazano używania predykatu szlacheckiego von).
|