Widzę, że trzeba fascynatów Lochu zgasić.
Po pierwsze cytadela jest tania i postawienie w niej 1-5/1-6 +zamek na biednych mapach nie jest problemem. Czasami można się pokusić o hydrę, która w expie daje nam spore możliwości (większość banków obrabiamy przy jej użyciu). W dungu potrzebujemy klejnoty na minotaury i jak ich nie znajdziemy na mapie to mamy parę mocnych jednostek do tyłu. Na początku expans dungu jest szybszy dzięki dużej liczbie trogów, ale cytka nie odstaje.
Czas na FB.
Nie wiem czemu zawsze każdy sądzi, że lizaki są cienkie. Wiadomo, że 2 strzelców to nie jeden, ale na mapkach, gdzie mamy 2 zamki na start tej samej rasy to muszę stwierdzić, że lizaki bez problemu wystrzelają oczy i meduzy, dzięki obronie i płatnerstwu Władców bestii. Jednostki jak i bohaterowie cytadeli mają dużo deffa co zwiększa żywotność jednostek. Osobiście preferuję magie wody i ziemi dla cytadeli, ale jak ktoś lubi wbić się klinem we wroga lub szybko wyeliminować go u siebie polecam powietrze.
Lochy nie będą zaczynały bitwy. Są też duże szanse, że to właśnie loch musi podejść. Jednostki są silne i zgrane ze sobą. Współczynniki ataku i obrony są wyrównane z lekką przewagą na atak. Ogień dużo nie zrobi cytadeli, ale są czary wspomagające. Powietrze na pewno się przyda, by szybko dojść do okopanej cytadeli. Zamiast ognia może być ziemia. Zwiększy obronę i spowolnimy przeciwnika.
Dużo zależy od poziomów bohaterów i czasu rozgrywki, ale Loch ma ciężko. Moim zdaniem cytadela może pokonać dung i to nie jest żaden cud.

Słuszna teza, że Lochy są dobrym miastem dla początkujących, przynajmniej pod względem "zrozumienia" ich taktyki (2 strzelcy, 3 latające, 2 piechoty), powiedziałbym wręcz, że Lochy to takie miasto standardowe (nawet bardziej od Zamku, ponieważ ścieżka rozwoju mniej skomplikowana). Dzięki takim układzie typów wojsk, połączonym z magią 5 poziomów gildii, wzmocnioną Wirem, a także świetnymi bohaterami z dodatkowym poziomem doświadczenia na początek dzięki Akademii, można czuć się dosyć pewnie.

Ok, zalety pokrótce wymienione. Jakie zatem minusy posiada to miasto? Zacznijmy może od aspektu magicznego. Bohaterowie tego miasta nie mogą posiąść w ogóle magii wody. To czyni Loch niezmiernie podatnym na czary osłabiające, w szczególności klątwę, która ze względu na spory rozrzut DMG jednostek tego miasta (Piekielny Troglodyta: 1-3, Harpia Wiedźma: 1-4, Obserwator 3-5, Królewska Meduza 6-8, Wielki Minotaur 12-20, Chimera 14-20, Czarny Smok 40-50) może być jedną z przyczyn ewentualnej klęski. Z drugiej zaś strony przez ten sam mankament tracimy dostęp do masowego Błogosławieństwa, które przydałoby się znowuż z powodu rozrzutu DMG. Zestawienie wartości obrażeń kolejnych poziomów jednostki pokazuje także, że na samym początku rozgrywki (poziomy 1-3) możemy zostać nieźle przez klątwy poturbowani (nawet zakładając niski poziom przeciwnika, analogiczny do naszego). To po pierwsze. Po drugie sytuacja wcale nie poprawia się na wyższych poziomach. Jedynie strzelcy - Obserwator i Meduza - posiadają w miarę stabilny poziom ciosu, co w tym elemencie zwiększa ich wartość, zwłaszcza jak chodzi o ogólnie niedocenianą Meduzę, która w razie masowej klątwy traci stosunkowo najmniej.

Oczywiście, Loch posiada z kolei dostęp do innych magii, tego nie przeczę. Przy czym powyższy minus warto odnotować, nie ma w końcu miast idealnych. Ale zważywszy, że na początku powiedziałem, że miasto to daje nam pewność, trzeba uznać, że nie do końca tak jest - w końcu nie przeanalizowałem tutaj sytuacji wyjątkowej, tylko raczej typową, w końcu klątwa to czas powszechnie dostępny, także dla "antymagicznej" Cytadeli...
...choć nie do końca, bo z kolei bohaterowie Cytadeli nie mogą posiąść magii ognia. Ależ nam się ciekawie zrobiło. Zatem można na razie odłożyć na bok kwestię masowej Klątwy, gdyż (pomijając fenomen kampanijnej Adrienne) z taką sytuacją się w Cytce nie spotkamy (pomijając ewentualne chatki wiedźmy, itp.). Oczywiście, pozostaje zatem np. osłabienie, spowolnienie i inne zaklęcia uderzające w parametry Lochu, choć o ile ten się przed ich skutkami nie obroni, o tyle może odpowiedzieć tym samym (inna sprawa, że Cytadela posiadałaby być może dostęp do uleczenia/rozproszenia, ale to nie jest takie w 100% pewne).

Rozsądnym byłoby wg mnie uznać, że mankamenty magiczne obu miast wychodzą na zero, natomiast na rzecz Lochu w tej kwestii decyduje wyższy poziom Gildii Magów oraz niezwykle przydatny Wir.

Przyjrzyjmy się herosom. Cytadela posiada, jak już pisałem w temacie konfrontującym to miasto z Fortecą, Władców Bestii, którzy do 10. poziomu mają 30% szans na Atak, 60% na Obronę i po 5% na Moc i Wiedzę; powyżej 10. poziomu: 30/30/20/20. W przypadku Władców Lochu proporcje są następujące: do 10. poziomu 40%, 35%, 15%, 10%; powyżej 10. poziomu: 30/30/20/20. Wspomniałem w wątku Cytadela vs. Forteca, że Loch tylko "udaje" taki magiczny. Widać to w proporcjach skillów, jakie otrzymują Władcy, przy czym chciałbym też wykazać, że wcale nie przeczy to koncepcji Lochu, wręcz przeciwnie - to wręcz idealnie tam pasuje. Loch jest bowiem miastem posiadającym bardzo silne jednostki, jak to już Sauron napisał - wszechstronne. Dzięki dodatkowemu Atakowi i Obronie ze strony bohaterów stają się jeszcze mocniejsi. Niski poziom Wiedzy uzupełnia Wir, więc tutaj nie ma problemu. Współczynnik Mocy jest trochę niższy od standardowego, ale z drugiej strony trzykrotnie wyższy niż w przypadku Władców Bestii i niewiele niższy niż w przypadku Wędrowców czy Alchemików, a więc generalnie na poziomie przyzwoitym. Ponadto jakby do tego dodać fakt, że najsilniejsze czary ofensywne (typu Implozja) są dopiero dostępne na późniejszym etapie rozgrywki, kiedy już będziemy zdobywać poziomy wg drugiej skali prawdopodobieństwa (30/30/20/20), to ten "ubytek" Mocy i tak się z czasem wyrówna. Jak na pierwszych 10 lvlów tych kilka punktów mocy wydaje się być wystarczająca. Poza tym pamiętajmy, że to wojownicy, a nie magowie (dużo rozpisuję się o magii, która przecież pełni tylko rolę pomocniczą, nie mniej warto czasem się pewnym szczegółom przyjrzeć). Co do Cytadeli: świetne proporcje jak na miasto czysto militarne.

Umiejętności dodatkowe. W przypadku Cytadeli: Płatnerstwo obowiązkowe, oprócz tego duża szansa na Logistykę, Znajdowanie Drogi, Odkrywanie, Balistykę, Artylerię, nieco mniejsza na Atak. Z kolei Władcy Lochu najchętniej przejmują: Taktykę, Artylerię, Atak, Balistykę, Logistykę, Dowodzenie, trochę w tyłu Płatnerstwo. W przypadku Lochu Artyleria ma już większy sens, ponieważ tutejsza Kuźnia produkuje Balisty, zaś w Cytadeli - Namiot Medyka. W obydwu klasach mamy tę nieszczęsną Balistykę, ale także Logistykę oraz któryś skill z pary Atak/Płatnerstwo (często obydwa się zdarzą do wzięcia). Nad Odkrywaniem nie chcę się zbyt długo pastwić, kiepski skill, chyba że dla szczura. Loch ma z kolei Dowodzenie, które jednak wg mnie może się przydać (nie bagatelizujmy potęgi morale!), no i Taktykę, o której można by na pewno powiedzieć, że nie dodaje żadnych bonusów do statystyk, ale nikt chyba nie zaprzeczy, że warto ją mieć u siebie niż u przeciwnika (choćby po to, żeby Taktykę przeciwnika zneutralizować). W mojej ocenie w tym elemencie wygrywają Władcy. Obydwie profesje są genialne i nie ma co tutaj na siłę szukać wad, lecz więcej plusów posiadają Władcy. Przynajmniej pod względem prawdopodobieństwa, to tylko teoria, którą jednak warto brać pod uwagę.

Wreszcie skille startowe. W Cytadeli królują Władcy Bestii Tazar i Wystan, trudno też przyczepić się do Alkina czy Korbaca. Brak mi tutaj takich ewidentnych szczurów - no chyba że Broghilda z Odkrywaniem. Władcy Lochu: epicki Gunnar (zabroniony multiplayer, z dosyć zrozumiałych przyczyn, jest nieproporcjonalnie świetny), silny Shakti z dużym zapleczem militarnym na start, potężny Dace. Oprócz tego mamy Damacona ze złotem - byłby potencjalnie dobrym bohaterem pomocnicznym, podobnie jak np. Sephinroth (czarnoksiężniczka z kolei), która dodaje nam wartościowe kryształki; Loerelei można uznać za odpowiednika Broghilda. Z Czarnoksiężników oprócz Sephi można wymienić też Jeddite ze wskrzeszeniem, Alamar podobny, choć ma Naukę Czarów, więc gdyby wybierać pomiędzy tą dwójką - biorę Jeddite. O ile Wiedźmy w Cytadeli nie odgrywają prawie żadnej roli, o tyle błędem byłoby uznać to samo w przypadku Czarnoksiężników - ci bowiem mają już dostęp do lepszej, szerszej magii. Nie chcę tutaj wchodzić w szczegóły taktyczne, na maina raczej maga i tak nie weźmiemy, ale do pomniejszych potyczek, którymi nie warto zawracać głowy wojownikowi na froncie taki Jeddite czy Deemer (Deszcz Meteorytów) mogliby posłużyć.

W kwestii bohaterów postawiłbym ostatecznie na Władców Lochu. Aczkolwiek to już tak wysoka liga (dwie chyba najlepsze klasy w grze), że Władcy Bestii niewiele ujmują i to nie własnymi wadami - po prostu Loch ma w mojej ocenie nieco więcej do zaoferowania bez dodatkowego "wysiłku" ze strony gracza. To by potwierdzało tezę, że jest to zamek świetny dla początkujących.


Pora trochę przyjrzeć się jednostkom poszczególnych poziomów. Gnolle Maruderzy i Piekielni Troglodyci niewiele się od siebie różnią, Trogi posiadają odporność na oślepienie, generalnie jest przydatne, ale akurat oślepianie mięsa armatniego uważam za słaby pomysł, no chyba że w jakiejś konkretnej sytuacji. Dlatego daję remis. Gdyby porównywać wojska z bohaterami, tj. Drakon vs Shakti, wygrałyby trogi liczebnością. Ale to zupełnie inna historia. Harpia Wiedźma przegrywa pod większością względów z Reptilionami, zwykle ta jednostka szybko ginie, niewiele rozwala, no i trudno nie odnieść wrażenia, że to taki pół-strzelec, tylko niezbyt wprawny. Ponadto pełni dużo mniej ważną rolę od Reptilionów w swoim mieście, gdyż z reguły Złe oczy już działają na polu bitwy w zasadzie od początku. Ważka kontra Oko... punkt dla Obserwatorów, silny strzelec z brakiem ograniczeń w walce wręcz. Ważki przydają się głównie ze względów strategicznych. Bazyliszek czy Meduza? Przyznam, że trudno mi ten pojedynek rozstrzygnąć. Z jednej strony Bazyliszek na pewno wygrywa statystykami, posiada też oślepienie. Z drugiej Meduza strzela (co prawda ma mało strzał, ale po 1. większość walk nie trwa tak długo, po 3. Meduza również ma brak ograniczeń, po 3. zdobycie wózka rzadko jest jakimś wielkim problemem) i nie ma kar w walce wręcz, poza tym zamienia w kamień. Dam remis, bo obie jednostki posiadają swoje zalety, które warto wykorzystać. Minotaur to świetna jednostka piechoty, ale jednak Gorgona z zabójczym spojrzeniem wydaje się być bardziej wartościowa. Chimera i Wiwerna to jednostki bardzo do siebie zbliżone, pełniące podobne funkcje; Chimera paraliżuje, Wiwerna otruwa. Naprawdę ciężko go rozstrzygnąć na którąkolwiek korzyść, choć w moim osobistym odczuciu paraliż jest od trucizny lepszy, bo może nieźle przemieszać sytuację w szeregach wroga, przynajmniej na pewien czas. Last but not the least... Czarny Smok vs Hydra Chaosu - na pewno Hydra potencjalnie może zadać większe obrażenia ze względu na wielopolowy atak i powstrzymywanie kontrataku. Czarny Smok natomiast ma zionięcie - nieco zredukowaną wersję wielopolowego ataku, choć jak dla mnie nie mniej przydatną (dzięki temu możemy np. uderzyć wrogiego strzelca przy okazji rozbijania jego osłony). Do tego wyższe statystyki (szczególnie spore HP i szybkość), odporność na magię, latanie... Głosuję na Smoczka.

Podsumowując:
1. Gnoll Maruder = Piekielny Troglodyta
2. Reptilion > Harpia Wiedźma
3. Smocza Ważka < Obserwator
4. Bazyliszek Większy = Meduza Królewska
5. Gorgona Większa > Minotaur Królewski
6. Wiwerna Królewska < Chimera
7. Hydra Chaosu < Czarny Smok
Dwa remisy, trzy punkty na rzecz Lochu, jeden na rzecz Cytadeli. Oczywiście, to mocno uproszczone rozumowanie, ale na pewno jest w nim sporo prawdy. Jednostki Lochu są mocno napakowane, mają świetne skille, ogólnie rzecz biorąc trudno tutaj znaleźć typowego słabiaka, co najwyżej średniaki w postaci Harpii czy Troga.


Kwestia rozbudowy to dosyć skomplikowana sprawa, ale generalnie trudno zaprzeczyć, że Cytadela ma w tym zakresie przewagę nad większością miast. Polityka taniego państwa w pełnym tego sformułowania znaczeniu. Loch droższy, ale bez większych tragedii. Tylko czasami zdarzają się kryzysy finansowe, znacznie rzadziej niż w przypadku Fortecy. Cytadela ma więc tę przewagę, że dość szybko wystawia pełny regiment wojsk, ponadto dokonuje bardzo szybkiej ekspansji, którą trudną zatrzymać, gdy już się zagapimy. Dlatego też Loch musi gonić, wykorzystywać swoich logistyków i taktyków do szybkiego podboju krainy. W ten sposób nie da się zaskoczyć, a z czasem urośnie w siłę i pokaże swe wszystkie walory, których jest niemało.


Podsumowujące zdanie Saurona bardzo mi się podobało. Osobiście jednak skłaniałbym się ku opcji, że Loch posiada pewną przewagę na papierze, która w grze także się uwydatnia w pewnych momentach. Potężna armia wspomagana przez arsenał magiczny i wybitnych wręcz bohaterów to nie przelewki. Z drugiej strony silni herosi z bagien z niesamowitą szybkością mogą pogrzebać plany Władców, zanim dobrze zacznie się ich realizacja. Atutem Cytki jest przede wszystkim szybkość, z kolei Lochu siła. I myślę, że tak najlepiej zakończyć to rozważanie.

Cytadela lezy magicznie. Zdobywanie zamkow to tez dramat. Tutaj Loch to potega . I lata i strzela i rzuca zaklecia.
Natomiast w walce na polu to juz szanse sie wyrownuja. Smoki maja ciezko z gorgonami. Moga zostac wyciete do zera. Hydry strach atakowac w kilku. Minimalnie Loch jest lepszy ze wzgledu na zdobywanie miast i magie.

Od kiedy da się teleportować za mury miasta? (Chyba, że tak dawno już nie miałem mistrzowskiej wody, że nie wiedziałem, że można.)

Nie popadajmy w skrajności gdyż nie każdy gra w sposób turniejowy, poza tym wojna jest to powinny być też oblężenia. Czasami rezultat oblężenia może być inny niż rezultat walki która odbyłaby się na ubitej ziemi. Stąd wolę patrzeć na całokształt. Obleganie miast zawsze jest w pewnym sensie problematyczne, kwestia tego jak oblegający sobie z tym radzi i co posiada.